Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là một trong những sự kiện trọng đại, oanh liệt nhất trong lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc Việt Nam. Nguyên nhân dẫn đến sự thành công đó là nhờ vào tinh thần yêu nước, đoàn kết của các tầng lớp nhân dân và sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, khéo léo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Bên cạnh đó, Cách mạng Tháng Tám được tiến hành trong bối cảnh quốc tế có những thuận lợi nhất định. Chủ nghĩa phát xít Đức, Ý, Nhật đã bị đánh bại, phong trào đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức và của các lực lượng tiến bộ trên thế giới phát triển mạnh.
Đảng và nhân dân ta đã chuẩn bị lâu dài cho cuộc Tổng khởi nghĩa này. Thực tế lịch sử đã khẳng định rằng Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa là kết quả của hành trình hơn 30 năm tìm đường cứu nước của Bác Hồ. Để có cuộc Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi, Đảng, Bác Hồ, quân và dân ta đã phải chuẩn bị kỹ càng, toàn diện và chu đáo từ nhiều năm trước.
Đoàn Thanh Niên phong trào Nam Kỳ khởi nghĩa (11-1940) – (Nguồn Báo Tuổi trẻ)
Cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, sau khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta, khắp nơi trong cả nước đã nổi dậy với nhiều cuộc bạo động, khởi nghĩa, lập căn cứ chống Pháp do các sĩ phu, các nhà chỉ huy quân sự, các nhà yêu nước, nông dân… lãnh đạo, nhưng đều bị thực dân Pháp dìm trong biển máu. Các cuộc khởi nghĩa này thất bại do chưa có đường lối phù hợp. Việc xây dựng một nước Việt Nam độc lập theo chế độ dân chủ tư sản đã tỏ ra không thực tế vì chưa xuất hiện giai cấp tư sản trong xã hội Việt Nam.
Đến năm 1930, sau khi nhận thức được con đường cách mạng vô sản, Nguyễn Ái Quốc đã tập hợp, thống nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng Cộng sản Việt Nam. Chủ nghĩa Mác - Lê-nin được vận dung linh hoạt, sáng tạo vào cuộc cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam. Nhờ đó, Đảng ta đã xác định rõ mục tiêu đánh đổ ách thống trị của đế quốc, phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân, thực hiện độc lập dân tộc, người cày có ruộng, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng đời sống ấm no, tự do, hạnh phúc.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, phong trào cách mạng đòi giải phóng dân tộc ở Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc. Các cuộc bạo động cách mạng, cao trào cách mạng liên tiếp nổ ra ở cả ba miền: Bắc, Trung, Nam như cao trào Xô-viết ở Nghệ An, Hà Tĩnh (1930-1931), phong trào dân chủ (1936-1939), Khởi nghĩa Bắc Sơn (1940), Khởi nghĩa Nam Kỳ (năm 1940)… Các cuộc bạo động và cao trào cách mạng này đã thức tỉnh tinh thần cách mạng của nhân dân cả nước và là những cuộc tập dượt cho cuộc Tổng khởi nghĩa sau này.
Đầu năm 1941, sau 30 năm bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước, Bác Hồ trở về Việt Nam và ở tại Pác Bó, xã Trường Hà, Hà Quảng (Cao Bằng) để xây dựng căn cứ địa, chuẩn bị lực lượng cho cách mạng. Tháng 5/1941, trước những thay đổi mạnh mẽ của tình hình trong nước và những biến động to lớn trên thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã triệu tập và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ VIII của Đảng ở rừng Khuổi Nậm, Pác Bó (Hà Quảng, Cao Bằng) quyết định thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) nhằm tập hợp và đoàn kết rộng rãi các giai cấp, các dân tộc, tôn giáo, các giới…tham gia Mặt trận. Mặt trận Việt Minh đã trở thành biểu tượng sáng ngời của khối đại đoàn kết toàn dân, của tư tưởng Hồ Chí Minh về Mặt trận dân tộc thống nhất và để lại cho Đảng ta những bài học quý báu, được Đảng ta vận dụng một cách linh hoạt, hiệu quả trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Từ cuối năm 1941, nhiều nơi trong cả nước thành lập đội vũ trang cách mạng. Năm 1943, hình thành căn cứ địa liên hoàn nối liền tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Hà Giang, Bắc Giang, Vĩnh Yên… Đây làmột hành lang chính trị vững chắc từ miền núi xuống miền xuôi để giữ mối liên lạc với Trung ương trong mọi tình huống. Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân được thành lập. Đây là đơn vị chủ lực đầu tiên của lực lượng vũ trang cách mạng và là tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Ngày 13/8/1945, quân Nhật đầu hàng Đồng minh, Trung ương Đảng Cộng sản và Tổng bộ Việt Minh đã thành lập Ủy Ban khởi nghĩa toàn quốc. 23 giờ cùng ngày, Ủy ban chỉ huy lâm thời Khu giải phóng công bố Mệnh lệnh khởi nghĩa. Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1: "Giờ Tổng khởi nghĩa đã đến! Cơ hội có một cho quân, dân Việt Nam cùng giành lấy quyền độc lập của nước nhà... Chúng ta phải hành động nhanh với một tinh thần vô cùng quả cảm, vô cùng thận trọng!... Cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta!" . Cũng trong ngày này, Hội nghị Toàn quốc của Đảng khai mạc tại Tân Trào (Tuyên Quang) đã đề ra những nhiệm vụ cần thiết, cấp bách trong công tác đối nội, đối ngoại sẽ thi hành sau khi giành được chính quyền và thông qua 10 chính sách lớn của Mặt trận Việt Minh.
Nhân dân Hà Nội tham gia khởi nghĩa Cách mạng Tháng 8 (Nguồn doisongphapluat.com).
Hội nghị toàn quốc của Đảng vừa kết thúc, Đại hội Quốc dân do Tổng bộ Việt Minh triệu tập đã khai mạc tại Tân Trào (Tuyên Quang) vào ngày 16/8/1945. Hơn 60 đại biểu thay mặt cho ba miền: Bắc, Trung, Nam; kiều bào ở nước ngoài, các đảng phái, đoàn thể, dân tộc, tôn giáo, tiêu biểu cho ý chí thống nhất của toàn dân tộc về dự Đại hội. Đại hội đã ủng hộ chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng; thông qua 10 chính sách của Mặt trận Việt Minh; quyết định thành lập Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam... Khắp nơi, quần chúng hưởng ứng lệnh Tổng khởi nghĩa đã đồng loạt nổi dậy.
Nhân dân Sài Gòn chào mừng Cách mạng Tháng 8 thành công ((Nguồn doisongphapluat.com).
Chỉ trong vòng 2 tuần, cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám đã giành thắng lợi trong phạm vi cả nước. Để có hai tuần này, Đảng ta và Bác Hồ đã phải chuẩn bị rất nhiều năm về chủ trương, đường lối, lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang cách mạng, căn cứ cách mạng. Thông qua từng cao trào cách mạng cụ thể, Đảng ta đã tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp nhân dân, giai cấp, tạo dựng lực lượng cách mạng và trở thành cầu nối xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân để chuẩn bị và tiến hành Tổng khởi nghĩa.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đã cho chúng ta thấm thía bài học sâu sắc về việc chuẩn bị mọi mặt cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Tinh thần yêu nước và ý chí quật cường cùng những bài học lớn từ Cách mạng Tháng Tám tiếp tục soi đường, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vượt qua khó khăn, thử thách, giành thắng lợi to lớn, đồng thời, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc đổi mới đất nước.
Theo Báo Quân đội nhân dân, Website Lịch sử Việt Nam.
