Cao Thắng sinh năm Giáp Tý (1864 – 1893): được ca ngợi là “Kỹ sư” quân khí Hương Khê. Ông xuất thân trong một gia đình nghèo, nhưng chịu khó học tập, giỏi cả văn võ. Ông gia nhập nghĩa quân của Phan Đình Phùng và trở thành một tướng giỏi. Khi cụ Phan Đình Phùng ra Bắc đã giao quyền chỉ huy nghĩa quân cho Cao Thắng. Ông đã góp phần xây dựng lại lực lượng nghĩa quân, chế tạo vũ khí để đánh giặc. Năm 1874, ông làm ra những khẩu súng trường giống như của Pháp. Ông hy sinh khi bị trúng đạn trong một trận đánh đồn Nu (huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An).
Võ Liêm Sơn sinh năm Mậu Tý (1888 – 1949): là nhà thơ, nhà giáo yêu nước có tư tưởng tiến bộ. Ông làm giáo sư Hán văn và Quốc văn ở trường Quốc học Huế. Năm 1926, ông gia nhập Đảng Tân Việt. Năm 1930, ông bị Phát bắt giam, ra tù, ông sáng tác thơ văn kêu gọi lòng yêu nước trong nhân dân. Năm 1944, ông tham gia Mặt trận Việt Minh, đến năm 1948 làm Chủ tịch Mặt trận Liên Việt liên khu 4. Ông từng là thầy dạy của các nhà cách mạng Trần Phú, Hà Huy Tập, Phạm Văn Đồng, Phan Đăng Lưu, Võ Nguyên Giáp, Hải Triều. Một số tác phẩm nổi bật của ông như: “Hài văn”, truyện dài “Cô lâu mộng”, tập thơ “Ngắm non Hồng”,...
Tôn Đức Thắng sinh năm Mậu Tý (1888 – 1980): là chiến sĩ cộng sản lớp đầu tiên của phong trào công nhân và phong trào giải phóng dân tộc của nước ta. Ông là một trong những người bạn chiến đấu thân thiết, lâu năm của Bác Hồ. Cuối năm 1929, Tôn Đức Thắng bị thực dân Pháp bắt giam ở khám lớn Sài Gòn, rồi đày ra Côn Đảo cho đến khi Cách mạng tháng Tám thành công. Từ cuối năm 1969 cho đến khi qua đời ông được Quốc hội bầu giữ chức Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Nguyễn An Ninh sinh năm Canh Ty (1900 – 1943): là nhà văn, nhà báo, trí thức nổi tiếng. Ông sinh ra tại Long An và lớn lên trên mảnh đất Gia Định (thành phố Hồ Chí Minh), sau này du học ở Pháp và đỗ cử nhân Luật lúc 21 tuổi. Ông là một trong những nhà yêu nước nổi tiếng trên đất Pháp trong nhóm “Ngũ Long” (gồm: Phan Chu Trinh, Phan Văn Trường, Nguyễn Tất Thành, Nguyễn An Ninh, Nguyễn Thế Truyền). Sau khi về nước ông đã có bài diễn thuyết “Cao vọng thanh niên” tại Hội khuyến học Nam kỳ vang vọng như một bản tuyên ngôn, kêu gọi lòng yêu nước trong thanh niên và giới trí thức. Ông đã sáng lập ra tờ báo “Cái chuông rè” làm cơ quan ngôn luận chống thực dân Pháp. Ông còn soạn các sách như: “Tôn giáo”, “Trưng nữ vương”, “Dân ước”. Sau nhiều lần bị bắt ở tù, ông vẫn tiếp tục đấu tranh. Ngày 14/8/1943, ông hy sinh ở nhà tù Côn Đảo do kiệt sức vì bị hành hạ.
Phạm Hùng sinh năm Nhâm Tý (1912 – 1988): là nhà lãnh đạo kiên cường, liêm chính. Ông tên thật là Phạm Văn Thiện, sinh ở làng Long Hồ, huyện Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long. 16 tuổi, ông tham gia cách mạng và bị thực dân Pháp giam ở nhà tù Côn Đảo trong 14 năm. Ông có sức chịu đựng phi thường, luôn hiên ngang trước kẻ thù, chân tình với bạn bè (từng xả thân chịu đòn thay cho những bạn tù, trong đó có Bác Tôn, Lê Duẩn,...); một trong những nhà chiến lược của cách mạng Việt Nam, có tư duy độc lập, dân chủ,... Ông từng giữ nhiều trọng trách của Đảng và Nhà nước: Ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng, Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Phó Chủ tịch và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng.
Đồng chí Phạm Hùng
Trần Quốc Hương (Mười Hương) sinh năm Giáp Tý (1924): nhà lãnh đạo tình báo xuất sắc. Ông tên thật là Trần Ngọc Ban, quê ở Vụ Bản, Bình Lục, Hà Nam. Ông tham gia cách mạng từ năm 13 tuổi; là nhà tình báo chiến lược, chỉ huy mạng lưới tình báo miền Nam trong hai cuộc kháng chiến. Tên tuổi của ông gắn liền với nhiều chiến công của ngành tình báo và các nhà tình báo nổi tiếng như Lê Hữu Thúy, Vũ Ngọc Nhạ, Phạm Xuân Ẩn,... Từ năm 1970 – 1975, ông giữ nhiệm vụ Trưởng Ban An ninh Sài Gòn – Gia Định (An ninh T4). Bác Hồ từng nói về ông: “Chú ấy đánh giá đối tượng, con người đúng và chú ấy biết dùng người”.
Như Huỳnh
(Nguồn: Ngày này năm xưa – NXB Lao động, Tiếp bước người đi trước – NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, Thanh niên online, Tuổi trẻ online)
